Alam mo ba na malaki ang naging papel ng mga Amerikano sa pagbabago ng panitikan at edukasyon sa Pilipinas? Sa artikulong ito, ating talakayin ang Kaligirang Pangkasaysayan ng Panitikan sa Panahon ng Amerikano — mula sa impluwensya ng edukasyon, mga akdang makabayan, tula ng protesta, hanggang sa mga tanong na magsisilbing gabay mo sa mas malalim na pag-unawa ng araling ito.
Kung ikaw ay mag-aaral, guro, o mambabasang nais palalimin ang kaalaman sa kasaysayan ng panitikan sa Pilipinas, ito ang tamang artikulo para sa iyo!
Mga Nilalaman
Pananakop ng mga Kastila at Amerikano
Mula taong 1565 hanggang 1898, sinakop tayo ng mga Kastila sa loob ng 333 taon. Ang kanilang ginamit upang kontrolin ang mga Pilipino ay dahas at relihiyon.
Noong 1898, dumating naman ang mga Amerikano at sinakop ang Pilipinas hanggang 1935. Tulad ng mga Kastila, gumamit din sila ng dahas. Ngunit mas binigyang-diin nila ang edukasyon at wika bilang paraan upang sakupin ang isipan at damdamin ng mga Pilipino.
Panitikan sa Panahon ng Kastila
Noong panahon ng mga Kastila, karamihan sa mga panitikan ay tungkol sa Kristiyanismo:
- Korido tulad ng Ibong Adarna
- Mga Pasyon
- Akdang pansimbahan
Pagsapit ng Kilusang Propaganda (1872–1896), nagsulputan ang mga akdang nananawagan ng reporma. Kilalang halimbawa dito ang mga nobela ni Dr. Jose Rizal.
Noong panahon ng Katipunan (1892–1896), lumaganap naman ang mga panitikang makabayan na isinulat nina Andres Bonifacio, Emilio Jacinto, Antonio Luna, at iba pa.
Panitikan sa Panahon ng Amerikano
Nang dumating ang mga Amerikano noong 1898, agad nilang tinutulan ang anumang pahayag ukol sa kalayaan. Ipinagbawal ang mga akdang makabayan sa pamamagitan ng Sedition Law ng 1901.
Ilan sa mga ipinagbabawal na akda ay:
- Kahapon, Ngayon at Bukas (1903) ni Aurelio Tolentino
- Tanikalang Ginto (1902) ni Juan F. Abad
- Walang Sugat (1898) ni Severino Reyes
Tula at Awit ng Protesta
Bagama’t may pagbabawal, sumikat pa rin ang mga tulang protesta gaya ng:
- “Bayan Ko” ni Jose Corazon de Jesus (1928) – ginamit muli bilang protesta laban sa diktadurya ni Marcos
- “Kung Tuyo na ang Luha Mo, Aking Bayan” ni Amado V. Hernandez (1930)
- “Pag-ibig sa Tinubuang Lupa” ni Andres Bonifacio – nilapatan ng musika noong 1979
Edukasyong Amerikano at ang mga Thomasites
Noong Agosto 21, 1901, dumating sa Pilipinas ang 346 lalaking guro at 180 babaeng guro sakay ng U.S. Army Transport Thomas. Tinawag silang Thomasites.
Layunin ng Thomasites:
- Palitan ang wikang Kastila ng wikang Ingles
- Itaguyod ang libre at sistematikong edukasyon
- Ang edukasyon ay ginamit hindi lamang para turuan, kundi para impluwensyahan at kontrolin ang paniniwala ng mga Pilipino.
Si Teodoro Asedillo – Bayaning Guro
Isa sa mga Pilipinong tumutol sa paggamit ng Ingles sa paaralan ay si Teodoro Asedillo mula sa Kalayaan, Laguna.
Dahil sa kanyang paninindigan, tinanggal siya sa pagtuturo at kalauna’y nakibaka laban sa mga Amerikano hanggang sa siya’y mapatay noong 1935.
Romantisismo at Impluwensiya sa Sining
Upang malihis ang atensyon ng mga Pilipino sa usaping kalayaan, ginamit ng mga Amerikano ang Romantisismo sa panitikan.
Katangian ng Romantisismo:
- Malalim ang damdamin
- Mapaglarawan at mataas ang imahinasyon
- Tumatalakay sa kalikasan at pansariling kalayaan
Bukod sa panitikan, ipinakilala rin nila ang:
- Sayaw
- Teatro
- Musika
- Pelikula
Pagsupil sa Malayang Pamamahayag
Ipinagbawal ang mga pahayagang rebolusyonaryo at progresibo tulad ng:
- La Independencia
- El Renacimiento
- El Nuevo Dia
Ito ay bahagi ng kanilang layuning kontrolin ang malayang pag-iisip ng mga Pilipino.
Mga Tanong at Gabay na Sagot
Ngayong nalaman mo na kung ano ang naging kalagayan ng ating panitikan sa panahon ng Amerikano, narito naman ang mahahalagang katanungan at mga gabay na sagot para sa araling ito.
1. Ano ang ginamit ng mga Kastila upang sakupin ang Pilipinas?
Ginamit ng mga Kastila ang dahas at relihiyon upang sakupin at kontrolin ang mga Pilipino. Sa pamamagitan ng pagpapalaganap ng Kristiyanismo at pagtatayo ng simbahan, naging instrumento ang pananampalataya upang mapasunod ang mamamayan sa ilalim ng kanilang kapangyarihan.
2. Ano naman ang ginamit ng mga Amerikano upang sakupin ang puso’t isipan ng mga Pilipino?
Ginamit ng mga Amerikano ang edukasyon at wikang Ingles upang sakupin ang puso’t isipan ng mga Pilipino. Sa pagtatatag ng mga paaralan, pagpasok ng mga Thomasites, at paggamit ng Ingles bilang midyum ng pagtuturo, naimpluwensyahan nila ang paraan ng pag-iisip at pagpapahayag ng mga Pilipino.
3. Ganap na malaya na ba ang Pilipinas?
Hindi pa ganap na malaya ang Pilipinas kung susuriin mula sa aspeto ng kultura, wika, at kaisipan. Bagama’t may kalayaan tayong politikal, nananatili pa rin ang impluwensya ng mga dayuhan sa ating sistema ng edukasyon, pamumuhay, at media. Marami pa ring Pilipino ang mas pinapaboran ang banyagang kultura kaysa sariling atin.
4. Anong kultura at tradisyon natin ang naimpluwensyahan ng mga Amerikano?
Ang mga Amerikano ay nakaimpluwensya sa maraming aspeto ng ating kultura tulad ng edukasyon sa pamamagitan ng pampublikong sistema at paggamit ng wikang Ingles, pagkain gaya ng fast food at soft drinks, musika at pelikula na may impluwensyang Hollywood at Western pop, mga pagdiriwang tulad ng Valentine’s Day, Halloween, at kung anu-ano pa, at sa pamumuhay gaya ng urban lifestyle, consumerism, at pananamit gaya ng jeans at t-shirt.
5. Ano ang mga positibo at negatibong epekto ng pananakop ng Amerika?
Ang mga positibong epekto ng pananakop ng Estados Unidos ay ang pagpapakilala ng sistemang pampublikong edukasyon, ang pagkatuto ng wikang Ingles na nagsilbing daan sa pandaigdigang komunikasyon, at ang pag-unlad sa larangan ng musika, sining, at teknolohiya. Samantala, ang mga negatibong epekto naman ay ang unti-unting pagkawala ng paggamit ng katutubong wika, ang pagkalayo sa sariling kultura, ang pagsikil sa mga akdang makabayan, at ang pagkakaroon ng kolonyal na mentalidad kung saan mas pinapaboran ang banyagang ideya kaysa sa lokal.
Ang panitikan sa panahon ng Amerikano ay hindi lamang simpleng kwento ng pagbabago, kundi salamin ng pakikibaka at paninindigan ng mga Pilipino. Mula sa edukasyong banyaga hanggang sa mga tulang protesta, naging kasangkapan ang panitikan sa pagpapanatili ng ating pagkakakilanlan bilang isang malayang lahi.
Kung nakatulong sa iyo ang artikulong “Kaligirang Pangkasaysayan ng Panitikan sa Panahon ng Amerikano”, i-share mo sa iyong mga kaklase o kaibigan. Huwag kalimutang i-follow ang page na ito para sa mas marami pang aralin sa Filipino at kasaysayan.